Đái Tháo Đường: Nhận biết sớm, sống khỏe lâu dài

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đái tháo đường đang là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm, đặc biệt là ở các nước đang phát triển – nơi có hệ thống y tế còn hạn chế trong công tác tầm soát và điều trị bệnh mạn tính.

Đái tháo đường là một bệnh rối loạn chuyển hóa mãn tính, xảy ra khi tuyến tụy không sản xuất đủ insulin (một loại hormone điều hòa đường huyết) hoặc khi cơ thể không thể sử dụng hiệu quả lượng insulin sẵn có. Kết quả là lượng đường trong máu (glucose) tăng cao kéo dài, gây ra tổn thương trên nhiều cơ quan trong cơ thể.

Hiện nay, bệnh được chia làm ba thể chính:

– Đái tháo đường type 1: Thường gặp ở trẻ em hoặc người trẻ tuổi. Cơ thể gần như không sản xuất insulin, bệnh nhân bắt buộc phải tiêm insulin suốt đời.

– Đái tháo đường type 2: Chiếm khoảng 90% các trường hợp, thường gặp ở người trung niên và cao tuổi, có liên quan chặt chẽ đến béo phì và lối sống ít vận động.

– Đái tháo đường thai kỳ: Xảy ra trong thời gian mang thai, có thể ảnh hưởng xấu đến cả mẹ và thai nhi nếu không kiểm soát tốt.

Ngoài yếu tố di truyền và tuổi tác, phần lớn trường hợp mắc đái tháo đường type 2 có liên quan đến lối sống không lành mạnh, bao gồm: Chế độ ăn giàu tinh bột, chất béo bão hòa, thiếu rau xanh và trái cây tươi; Ít vận động thể chất, ngồi nhiều, lười tập luyện; Hút thuốc lá, sử dụng rượu bia quá mức; Căng thẳng kéo dài và thiếu ngủ; Thừa cân, béo phì: Người béo phì độ I có nguy cơ mắc đái tháo đường cao gấp 4 lần người bình thường, béo phì độ II nguy cơ tăng đến 30 lần.

Bác sĩ Lê Thị Thanh Huyền, Phòng khám đa khoa, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Quảng Ninh cho biết: “Bệnh đái tháo đường thường tiến triển âm thầm trong thời gian dài và dễ bị bỏ qua. Tuy nhiên, vẫn có những dấu hiệu cảnh báo quan trọng cần chú ý như khát nước nhiều, tiểu nhiều, đặc biệt vào ban đêm. Thèm ăn, ăn nhiều nhưng lại sụt cân nhanh. Mệt mỏi, hoa mắt, dễ cáu gắt, suy giảm trí nhớ. Nhiễm trùng da, viêm nướu, viêm tiết niệu hay tái phát. Vết thương khó lành, dễ loét – đặc biệt là ở bàn chân. Nước tiểu có thể ngọt, thu hút ruồi kiến; khi khô để lại vết trắng. Tê bì, châm chích tay chân, đặc biệt về đêm”.

Việc chẩn đoán bệnh cần dựa vào xét nghiệm máu định kỳ. Tiêu chuẩn chẩn đoán theo WHO như sau: Đường huyết lúc đói ≥ 7,0 mmol/L (glucose huyết tương), hoặc ≥ 6,1 mmol/L (glucose máu toàn phần). Có thể bổ sung bằng nghiệm pháp dung nạp glucose, HbA1c hoặc kiểm tra glucose máu bất kỳ nếu có triệu chứng điển hình.

Nếu không kiểm soát tốt, đường huyết cao kéo dài sẽ gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Về tim mạch có thể gây ra tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Mắt: Bệnh võng mạc, đục thủy tinh thể, mù lòa. Thận: Suy thận, lọc máu, chạy thận nhân tạo. Thần kinh: Tê bì, mất cảm giác, đau dây thần kinh, rối loạn tiêu hóa. Chân: Loét bàn chân, hoại tử, có thể dẫn đến cắt cụt chi.

Quản lý đái tháo đường là một quá trình lâu dài, đòi hỏi người bệnh kiên trì tuân thủ phác đồ điều trị và thay đổi lối sống:

– Tuân thủ thuốc điều trị do bác sĩ chỉ định: Dùng thuốc đúng giờ, không tự ý ngừng hoặc thay đổi liều.

– Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Ăn đủ nhóm chất: đạm, béo, tinh bột, vitamin, khoáng chất. Chia thành 4–6 bữa/ngày, ăn đúng giờ, không để quá đói hay quá no. Hạn chế chất béo bão hòa, đồ ngọt, tăng cường rau xanh, chất xơ. Ưu tiên thực phẩm ít đường: khoai lang, sắn, củ từ thay cơm trắng.

– Tập luyện thể dục đều đặn: Ít nhất 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần. Đi bộ, đạp xe, bơi lội hoặc yoga đều rất tốt.

– Tự theo dõi đường huyết tại nhà và tái khám định kỳ.

– Luôn mang theo kẹo ngọt, nước trái cây, nho khô hoặc bánh ngọt để xử lý khi đường huyết hạ đột ngột.